Daha sağlıklı yemek seçimleri nasıl yapılır?

Ne yediğiniz ve içtiğiniz hakkında yaptığınız seçimler önemlidir. Bu seçimler dengeli ve sağlıklı bir beslenme örüntüsü içermelidir. Hepimizin cinsiyet, yaş, boy uzunluğu ve fiziksel aktivite durumuna göre farklı enerji gereksinimleri vardır. Sağlıklı beslenmenin birçok avantajı vardır. Kilo kaybetmenize veya kilonuzu korumanıza yardımcı olabilir. Aynı zamanda kolesterolünüzü düşürebilir ve bazı kronik hastalıkların (diyabet, hipertansiyon…gibi) ortaya çıkmasını önleyebilir.

Peki nasıl beslenmeliyiz?

BariatrikLab Obezite ve Metabolik Cerrahi Merkezi kurucusu Prof. Dr. Halil Coşkun ile birlikte çalışmalar yürüten Uzm. Bariatrik Dyt. Nazlı Acar, daha sağlıklı bir yaşama giden yolun haritasını sizler için çizdi:

BEYAZ PİRİNÇ YERİNE KAHVERENGİ PİRİNÇ

“İçerisinde tam tahıl barındıran ürünler seçin. Örneğin, tam tahıl ekmekleri veya tam buğday unu. tam tahıllar, yağ bakımından zayıf ve lif bakımından yüksektir. Ayrıca, kompleks karbonhidratlar içerirler ve bu da tokluk hissi sağlar ve aşırı yemenizi önler. "Zenginleştirilmemiş" tahıl veya unlar içeren ürünlerden kaçının. Zenginleştirilmemiş tahıl ürünleri liften ve bazı vitamin-minerallerden fakirdir.

Pastane ürünlerinden sıcak ve soğuk servis edilen tahıl ürünlerinin yağ oranı genellikle düşüktür; ancak bu ürünlerin hazırlık süresince içine dahil edilen krema, lezzetini arttırmak için ek yağ, ürünlerin yağ oranını arttırmaktadır.

Donut ve muffin gibi tatlıları tercih ederken 2 kez düşünün. Bu gıdaların yağ oranı genellikle yüzde 50’den fazla ve yüksek enerji içerirler. Bunların yerine daha hafif, sütle yapılmış diğer seçenekleri diyetinizi bozmadan tatlı ihtiyacınızı karşılamak için tercih edebilirsiniz.

Bunların yerine;

- Kruvasan, rulo, bisküvi ve beyaz ekmek

- Donutlar, hamur işleri ve çörekler

- Kızarmış ekmek kızartması

- Şeker tahılları ve şekerli/ballı granola/müsli/gevrek

- Atıştırmalık kraker

- Patates veya mısır cipsi ve mısır patlamış mısır

- Beyaz makarna

- Beyaz pirinç

- Pirinç veya yüksek yağlı soslar içeren makarna karışımları

- Çok amaçlı beyaz un

Bunları deneyin;

- Tam tahıllı ekmek, çavdar ekmeği

- Küçük çok tahıllı simitler

- Tam tahıl, yulaf kepeği ve az yağlı, şeker ilavesiz granola

- Kepekli makarna, makarna görünümlü sebzeler

- Kahverengi pirinç

- Kepekli un

SEBZE VE MEYVELERE GEREKSİZ YAĞ İLAVE ETMEYİN

Meyve ve sebzelerin yağ oranı düşüktür. Bu grup diyetinize lezzet ve çeşitlilik sağlar. Ayrıca gerekli lif, vitaminler ve mineralleri de içerir. Sebze ve meyvelere gereksiz yağ ve şeker ilave etmemeye çalışın. Bu; margarin, tereyağı ve mayonezden kaçınmanız gerektiğini hatırlatmalıdır sizlere. Sebze ve meyvelerle yoğurdu, sütü, peyniri, sağlıklı gevrekleri kombinleyebilirsiniz.

Bunların yerine;

- Krem peynir veya tereyağı soslarıyla servis edilen kızarmış sebzeler

- Krem peynir veya şekerli soslar ile servis edilen meyveler

- Kızarmış patates ve patates cipsi

Bunları deneyin;

- Az miktarda zeytinyağı, tuz ve baharatlarla zenginleştirilmiş çiğ sebzeler veya buhar, haşlama ve fırın gibi sağlıklı yöntemlerle pişirilmiş sebzeler

- Şeker ilavesiz meyveli yoğurtlar

- Fırında patates

ETLERİ YÜKSEK YAĞLI SOSLAR VE SALÇAYLA SUNMAKTAN KAÇININ

Tercihiniz az yağlı ve yağsız etler olsun. Pişirme öncesi ilk işleminiz etin yüzeyindeki görülebilir yağları etten uzaklaştırmak olsun. Eti çeşnilendirmek için baharatları kullanın ve aşırı tuzdan veya tuzlu salçalardan uzak durun.

Pişirme, fırın ve ızgara etlerin hazırlanması için en sağlıklı pişirme teknikleridir. Tereyağı, margarin yerine yapıştırmayan tencere/tava gibi ekipmanları; az yağ kullanmak için ise sprey şeklinde yağdanlık kullanın. Sığır eti, dana eti ve kuzu etinden oluşan kaliteli proteininizi yüksek yağlı soslar ve salçayla sunmaktan kaçının.

ÖRDEK VE KAZ YERİNE TAVUK YİYİN

Tavuk göğsü, düşük yağlı ve protein açısından zengin olduğundan iyi bir seçimdir. Yağlı oldukları için ördek ve kaz etini sık tercih etmeyiniz. Pişirmeden önce, kırmızı ette de önerdiğimiz gibi görünür yağlar mutlaka etin üzerinden temizlenmelidir. Kümes hayvanlarının etini tüketmek için en sağlıklı pişirme tekniği, fırın ve ızgaradır. Derisiz et (tavuk göğsü gibi) tavada sotelenmiş veya fırınlanmış olarak tüketilebilir. Tereyağı veya margarin yerine yapıştırmayan tencere/tava ekipmanlarını veya yağ tüketimini azaltmak için sprey şeklinde yağdanlık kullanın.

BALIĞI HAŞLAYIN, BUHARLI FIRINDA PİŞİRİN VEYA IZGARA YAPIN

Çoğu deniz ürünü, yüksek miktarda çoklu doymamış yağ içerir. Somon balığı ve soğuk-su alabalığı gibi bazı balıklarda Omega-3 yağ asitleri daha fazla bulunur. Haftada iki kez deniz ürünleri yemeye çalışın. Taze bir balık kokusuz, elastik olmalı ve canlı gözlere sahip olmalıdır. Taze balık mevsimi değilse, donmuş balıkları tercih edebilrsiniz. Balığı sağlıklı bir şekilde tüketmek için haşlayabilir, buharda pişirebilir fırınlayabilir veya ızgara tercih edebilirsiniz. Fırınlanacak balığın 180 derecenin altında pişirilmesi tavsiye edilmektedir.

ET NİYETİNE KURU FASULYE, BEZELYE, MERCİMEK

Et gibi kıymetli, bitkisel proteinden zengin baklagilleri (kuru fasulye, bezelye ve mercimek…gibi) de sofranızdan ihmal etmeyin. Baklagiller et gibi kolesterolü ve doymuş yağ içermezler, yapılarında bitkisel protein ve bol lif barındırırlar. Bu grup, kısmi vejetaryen veya katı vegan olanlar için temel besinlerdir.

Bunların yerine;

- Fırınlanmış balık kroketleri, yağda konserve edilmiş balık ya da tereyağı ile hazırlanan ya da yüksek yağlı sos ile servis edilen deniz ürünleri

- Yağlı etler

- Dana kıyması

- Öğle atıştırmaları, örneğin kırmızı etli sandviçler

- Sosisli sandviçler

- Tütsülenmiş veya kurutulmuş etler

Bunları deneyin;

- Balıklar (taze, dondurulmuş veya konserve), ızgarada balık veya karides gibi az yağlı, kabuklu deniz ürünleri

- Yağsız sığır eti

- İnce bonfile, hindi pastırması

- Yağsız kıyma, çift çekilmiş dana kıyması

- Sağlıklı sandviçler, örneğin hindi, tavuk, balık gibi beyaz etle hazırlanmış sandviçler

DİL PEYNİRİ VE YAĞSIZ YOĞURT

Kısmi vejetaryen veya katı vegan olanlar gibi soya, pirinç, badem sütü gibi yağsız sütleri veya az yağlı/yağsız inek sütü tercih edin. Tariflerinizde az yağlı veya yağsız peynirler deneyin. Salatalarınızda yüzde 1 yağ içeren süzme peynir kullanın. Dil peyniri, düşük yağlı, yüksek kalsiyumlu olması sebebi ile bir çerez seçeneği gibi kabul edilebilir.

Yağsız yoğurt bir çok tarifte yerini alabilir. Bu ürünleri meyvelerle karıştırmayı deneyerek bir tatlı çeşidi hazırlayabilirsiniz. Yağsız dondurulmuş yoğurdun yağ oranı dondurmadan daha düşüktür unutmayın.

Bunların yerine;

- Tam veya yüzde 2 yağlı süt

- Süt tozu

- Ayran

- Tam yağlı yoğurt, manda yoğurdu

- Krem peynir

- Dondurma

Bunları deneyin;

- Soya, pirinç, badem veya ceviz sütü gibi yağsız süt (yüzde 1) veya yağsız inek sütü

- Yağsız süt tozu

- Az yağlı, yağsız yoğurt

- Porsiyon başına 3 gramdan daha az yağ içeren az yağlı peynir, örneğin köy peynir, dil peyniri, süzme peynir, az yağlı veya yağsız beyaz peynir…gibi

- Az yağ içeren yağsız krem peynir

- Az yağ içeren dondurulmuş yoğurt

MEYVE SULARI, SODA, ENERJİ İÇECEKLERİ YERİNE SU İÇİN

Yağ oranı yüksek gıdalar diyetinize aşırı kalori eklemektedir. Bu, kilo almanıza ve obezite problemi yaşamanıza yol açabilir veya kalp sağlığı riskinizi artırabilir. Kalp hastalığı, şeker hastalığı ve bazı kanserler, osteoartrit, yağ oranı yüksek diyetlerle bağlantılı olabilmektedir. Yüksek oranda doymuş yağ veya trans yağ tüketmeniz, koroner kalp hastalığı riski arttıracaktır.

Sağlık için sıvı tüketimi önemlidir. Ancak, şeker ilaveli içecekler çok miktarda şeker ve kalori içermektedir. Meyve suları, soda, spor ve enerji içecekleri, tatlandırılmış veya aromalı süt ve şekerli çay bu içeceklere örnektir. Bu içecekler yerine su veya şekersiz, kalorisiz içecekler tercih edin.

Bunlar yerine;

- Kurabiye

- Tereyağı ve margarin

- Mayonez

- Salata sosu

Bunları deneyin;

- İncir kurusu ve pekmez kurabiyesi

- Kuru meyveler

- Zeytin yağı, fındık yağı

- Yağsız mayonez

- Yağsız veya hafif salata sosu

- Yağ spreyi

EGZERSİZİ UNUTMAYIN

Sağlıklı olmak, sadece beslenmenize dikkat etmenizden daha fazlasıdır. Bu bir yaşam tarzıdır. Sağlıklı beslenme seçeneklerini düzenli egzersiz ve sağlıklı alışkanlıklar ile birleştirin. Yetişkinler her hafta en az 150 dakika egzersiz yapmalıdır. Çocuklar ve gençlerin her gün en az 60 dakika egzersiz yapması önerilmektedir. Eğer sigara içiyorsanız, bırakmalısınız. Alkolü veya sigarayı bırakmak için yardıma ihtiyacınız varsa mutlaka ilgili sağlık kuruluşlarına başvurun.

Sağlıklı bir yaşama başladığınızda obezite, diyabet, kalp hastalığı ve kanser gibi bazı kronik hastalıkların risklerini azaltabilirsiniz. Endişeleriniz ve sorularınız varsa; hekiminize, beslenme uzmanınıza danışın."