Kanserle Savaşta Bağışıklık Sistemini Kullanan Yöntem: İmmünoterapi

Kanser tedavisinde son yıllarda baş döndürücü devrimsel gelişmeler yaşandığını belirten Prof. Dr. Andaç Argon,özellikle immünoloji, moleküler biyoloji ve genetik alanında sağlanan ilerlemelerle kanser tedavisinde hayal dahi edilemeyecek sonuçların minimal yan etkilerle sağlanabildiğine dikkat çekti.

Teorik temelleri çok eskiye dayanan; ilk pratik uygulamaları 19. yüzyıla uzanan immünoterapi hakkında detaylı bilgi veren Prof. Dr. Andaç Argon, tedavi yöntemlerini şöyle anlattı: 

Spesifik olmayan immünoterapiler

“Eskiden çok daha sıklıkla kullandığımız interferon ve interlökin tedavileri bu grupta sayılabilir. Bugün yerlerini daha gelişmiş immünoterapi yöntemleri almış olmakla beraber ciltteki malign melanom, böbrek ve karaciğer tümörlerinde halen kullanabildiğimiz ilaçlardır. Tümör tipine has ilaçlar değillerdir. Kemoterapi ilaçlarıyla birlikte ya da tek başlarına kullanılabilirler.

Monoklonal antikorlar

İnfeksiyonlara karşı vücudumuzda üretilen proteinler olan antikorlar, laboratuvarda elde edilen formlarıyla kanser tedavisinde çok önemli işlevlere sahiptir. Bazı antikorlar hedefe yönelik ilaçlar olarak kanser hücrelerinde bulunan anormal proteinlere bağlanarak onları bloke edip işlemez hale getirir. Bazıları da kanser hücreleri üzerinde bulunan spesifik proteinlere bağlanarak onları adeta işaretleyip bağışıklık sistemimizin savaşçı hücrelerinin bu işaretli kanser hücrelerini bulup yok etmelerini sağlarlar. Bir başka grup antikor ise bağışıklık sistemi üzerinde çeşitli nedenlerle oluşan ve sistemin olması gerektiği gibi çalışmasını engelleyen fren mekanizmalarını çözüp, kanser hücrelerinin yok edilmesine giden süreci başlatırlar. Özellikle bu son gruptaki ajanlar son zamanlarda oldukça popüler hale gelmiştir ve immünoterapi denince doğrudan bu grup antikorlar akla gelmektedir. Bunlara immün kontrol noktası engelleyicileri (immune check point inhibitors) denmektedir. Ülkemizde de kullanıma sunulan bu grubun 2 ana bileşeni  PD-1/PD-L1 ve  CTLA-4 inhibitörleridir. Bugün birçok organ ve hematolojik tümörlerde FDA (Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi) onayı almış ve kullanıma sunulmuş bu ajanlarla akciğer, mesane, baş boyun kanseri, melanomlar ve lenfomalar başta olmak üzere oldukça başarılı sonuçlar alınmaktadır.

T-Hücre tedavileri

T hücreleri akyuvarlarımızın bir alt grubudur. Bu yöntemde vücudun kendi T hücreleri kandan toplanır, laboratuvarda çok karmaşık mühendislik teknikleriyle reseptör adını verdiğimiz özel proteinlerle donatılırlar. Bu reseptörler T hücrelerine kanser hücrelerini tanıma özelliği kazandırır. Laboratuvarda yeterli miktarda çoğaltılıp tekrar vücuda verilirler. Artık kan dolaşımında yeni ve güçlü özelliklerle donatılmış, adeta komando eğitiminden geçmiş T hücreleri dolaşmaya başlamıştır. Bu hücreler kanser hücreleriyle karşılaştıkları an onları tanıyıp tahrip ederler. Henüz ülkemizde kullanımları olmayan bu yöntemlerden “CAR-T cell”  ve “Bispecific T cell engagers” tedavileriyle kan ve ilik kanserlerinde daha önce hayal edilemeyecek sonuçlar alınmaya başlanmıştır.

Onkolitik virüs tedavileri

Bu yöntemde genetik olarak modifiye edilmiş virüsler kullanılarak kanser hücrelerinin öldürülmesi hedeflenir. Sağlıklı hücreleri es geçerek, kanser hücrelerine gidip yerleşen bu virüslerle oldukça başarılı sonuçlar alınmaya başlanmıştır. Örneğin ilk kez 2015 yılında FDA tarafından onaylanan Talimogen laherparepvec (T-VEC) isimli virüs tedavisi malign melanomalı hastaların tedavisinde yerini almıştır. Halen devam etmekte olan ve bu virüslerin immün kontrol noktası engelleyicileri veya kemoterapi ilaçlarıyla kombine verildiği deneysel çalışmalar, umut vericidir.

Kanser aşıları

Bildiğimiz aşı mekanizmaları burada da geçerlidir. Amaç bağışıklık sisteminin infeksiyon ajanları yerine kanser hücrelerini tanıyıp yok etmelerini sağlamaktır. Bugün için tek onaylı aşı prostat kanseri için geliştirilmiş Sipluecel-T olup, kullanıma sunulmuştur. Başta melanom olmak üzere diğer bazı tümörlerde de peptit aşıları olarak adlandırılan başka tür aşılardan da olumlu sonuçlar bildirilmekte olup yakında ticari kullanıma hazır hale gelmelerini bekliyoruz.”