Psikoteknik belgesi nedir ve nasıl alınır?

Trafik kazalarının önlenmesinde psikoteknik değerlendirme hayati rol oynuyor. Uzmanlar, bu sürecin sadece yasal değil, yaşamsal bir zorunluluk olduğunu vurguluyor.

Psikoteknik Belgesi, bireyin psikiyatrik geçmişi ve stres altında davranışlarını da değerlendiriyor. Sadece sürücüler için değil işe alımlarda da kritik önem taşıyor. SRC belgeli sürücüler, servis şoförleri ve belirli adli işlemlerden geçen sürücüler için zorunlu olan psikoteknik belgesi, 5 yıl geçerliliğe sahip.

Uzmanlara göre, bu belge sayesinde riskli sürücüler önceden tespit edilebiliyor.

Psikologlar ve Psikoteknikler Derneği Başkanı Uzman Psikolog Suat Tulukçu, psikoteknik değerlendirme sürecine dair önemli açıklamalarda bulundu. Tulukçu, bu sürecin yalnızca bir yasal zorunluluk değil, aynı zamanda trafik güvenliği için hayati bir durum olduğunu vurguladı.

"Trafikte yalnızca motor beceriler değil; zihinsel esneklik, seçici dikkat ve dürtü kontrolü gibi yürütücü işlevler de çok büyük rol oynar"

Uzman Psikolog Tulukçu, "Bu süreç yalnızca yasal bir zorunluluk değil; aynı zamanda trafikte güvenliğin sağlanmasında çok kritik bir yere sahip olan bilimsel ve uygulamalı bir sistemdir. Psikoteknik değerlendirme, sürücünün araç kullanımı sırasında ihtiyaç duyduğu bilişsel, psikomotor ve davranışsal yeterliliklerinin objektif testlerle ölçülmesini sağlayan bilimsel bir süreçtir. Burada esas olan; dikkat süreçleri, tepki zamanı, psikomotor koordinasyon, görsel algı, karar verme hızı ve stres altında davranış örüntülerinin değerlendirilmesidir. Çünkü trafikte yalnızca motor beceriler değil; zihinsel esneklik, seçici dikkat ve dürtü kontrolü gibi yürütücü işlevler de çok büyük rol oynar.

"Psikoteknik belgesi 5 yıl süreyle geçerlidir"

Psikoteknik belgesinin nasıl alınacağı konusunda da bilgi veren Tulukçu, "Başta SRC belgesi sahibi olan, yani ticari taşıma yapan tüm sürücüler için zorunludur. Buna yolcu ve yük taşımacılığı yapanlar, servis şoförleri ve belirli adli ya da idari yaptırımlarla ehliyetine el konulan sürücüler de dahildir. Ayrıca şunu da özellikle belirtmek isterim: Psikoteknik değerlendirme yalnızca yasal bir mecburiyet değil; işe alım süreçlerinde de mutlaka dikkate alınması gereken bir uygulamadır. İşveren; birey araca binmeden önce bu kişinin zihinsel ve davranışsal açıdan bu işi yapmaya uygun olup olmadığını anlayabilir. Bu da hem iş güvenliği hem de trafik güvenliği açısından çok ciddi avantaj sağlar. Yetkili bir merkeze başvuru yapılır. Ardından sürücü yaklaşık bir saat süren bilgisayarlı testlere girer. Bu testlerde dikkat, reaksiyon zamanı, el-göz koordinasyonu, görsel takip, bellek, karar verme ve stres altında performans gibi birçok alan değerlendirilir. Test sonuçları uzman psikolog tarafından analiz edilir ve ardından psikiyatri uzmanı tarafından sistem üzerinden onaylanır. Uygun görülen bireye belge verilir. Psikoteknik belgesi 5 yıl süreyle geçerlidir. Süresi dolduğunda yeniden aynı süreçten geçmek gerekir. Süresi geçmiş belgeyle araç kullanan sürücülere cezai işlem uygulanabilir ve aynı şekilde çalıştığı kurum ya da firma da hukuki sorumluluk taşır." ifadelerine yer verdi.

"Psikoteknik, trafik güvenliğine nasıl katkı sağlar?"

Değerlendirme sürecinde nelere dikkat edildiği konusuna değinen Psikolog Tulukçu, "Sadece testin tamamlanması yetmez. Biz psikologlar olarak performansın bütüncül yeterliliğine odaklanıyoruz. Özellikle şu alanlara dikkat ediyoruz: Dikkat kontrolü, dürtü denetimi, psikomotor hız, bilişsel esneklik, stres altında karar verme becerisi. Ayrıca bireyin psikiyatrik geçmişi, uyarıcı madde kullanımı öyküsü veya anlık ruhsal durumu da değerlendirme sürecine dahil edilir. Çünkü bu belge, yalnızca bir kişinin değil, toplumun tamamının güvenliğini ilgilendiren bir uygulamadır. Trafik kazalarının büyük kısmı insan kaynaklı hatalardan meydana gelir. Bunların çoğu da dikkat dağınıklığı, yorgunluk, zihinsel yetersizlik veya stres altında yanlış kararlar gibi nedenlerle oluşur. Psikoteknik değerlendirme sayesinde bu riskler önceden tespit edilir ve potansiyel olarak riskli bireyler sistem dışına alınır. Bu sayede hem can kayıpları hem de maddi zararlar büyük oranda azaltılır." şeklinde değerlendirmede bulundu.

"Güvenli trafik sadece kurallarla değil; sağlıklı ve sorumlu zihinlerle mümkündür"

Psikoteknik değerlendirme yalnızca bir evrak süreci değil; kişinin kendini tanıma ve sorumluluk alma süreci olduğu aktaran Tulukçu, "En temel sorunlardan biri hâlâ bilinç eksikliği. Birçok birey bu belgenin anlamını ve amacını ancak cezai yaptırımla karşılaştığında öğreniyor. Oysa bu değerlendirme bir "cezadan kaçınma" değil, risklerden korunma sistemidir. Bu bilinç düzeyini artırmak için bizler sahada elimizden gelen gayreti gösteriyoruz. Psikoteknik değerlendirme, sadece bir evrak doldurma süreci değil; kişinin kendini tanıma, sorumluluk alma ve toplumsal güvenliği sağlama sürecidir. Sürücülerin bu sürece bilinçle yaklaşması, işverenlerin de bu belgeyi işe alımda mutlaka dikkate alması gerekir. Ben aynı zamanda Psikologlar ve Psikoteknikler Derneği Başkanı olarak bu sistemin sahada daha etkili, daha bilimsel ve daha bilinçli şekilde uygulanması için aktif çalışmalar yürütüyorum. Unutmayalım, güvenli trafik sadece kurallarla değil; sağlıklı ve sorumlu zihinlerle mümkündür." dedi.