Bilim insanları: Parmak ucu kan testi, hastalıkları 10 yıl önceden tespit edebilecek

Birleşik Krallık’ta yarım milyon gönüllüden alınan kan örneklerinde yaklaşık 250 farklı protein, şeker, yağ ve diğer biyokimyasal bileşen ölçülerek tamamlanan çalışma, kişilerin fizyolojik durumunu ayrıntılı biçimde ortaya koyan moleküler profiller oluşturdu. Bu veriler tıbbi kayıtlar ve ölüm istatistikleriyle birleştirilince, diyabet ve kalp hastalıklarından kansere ve demansa kadar çok sayıda hastalığın riskleri yüksek doğrulukla öngörülebiliyor.

Edinburgh Üniversitesi’nden Dr. Joy Edwards-Hicks, çalışmanın sağlık alanında büyük bir dönüşüm oluşturacağını belirterek “Bu gerçek bir oyun değiştirici. Hastalıkları tedavi etmek yerine önlemeye odaklanan bir sağlık modeline geçişi hızlandıracak.” dedi.

Geliştirilecek yeni testler için yalnızca küçük bir parmak ucu kan örneğinin yeterli olacağını belirten Edwards-Hicks, 40’lı yaşlardaki bir kişiye bile biyobelirteçlerinin yaşına göre kötüleştiğinin söylenebileceğini ve yaşam tarzı değişiklikleri için erken uyarı yapılabileceğini ifade etti.

Çalışma kapsamında UK Biobank ve Nightingale Health, kandaki yüzlerce ana metaboliti şekerleri, aminoasitleri, yağları, hormon öncüleri ve atık maddeleri ölçtü. Organların çalışması bozulduğunda bu metabolik profil de hızla değişiyor.

Örneğin; Karaciğer hasarında amonyak, böbrek sorunlarında üre ve kreatinin, kas hasarında laktat, kanserde ise glikoz alımı yükseliyor.

King’s College London’dan Dr. Julian Mutz, metabolik profillerin genetiğin yanı sıra yaşam tarzı, çevre, stres ve beslenme gibi faktörleri de yansıttığını vurgulayarak “Bu profiller bir kişinin fizyolojik durumunun anlık fotoğrafını veriyor; üstelik son derece dinamik.” dedi.

Yeni veriler sayesinde bilim insanları, Alzheimer ve frontotemporal demans gibi nörodejeneratif hastalıkların riskini de yıllar önceden belirleyebilecek. Oxford Üniversitesi’nden Dr. Najaf Amin ise verilerin erkeklerle kadınların nasıl yaşlandığına dair önemli farklılıklar ortaya koyduğunu, bunun bazı ilaçların neden cinsiyete göre farklı etki gösterdiğini açıklayabileceğini söyledi.

UK Biobank Baş Bilimcisi Prof. Naomi Allen, metabolit çalışmalarının hastalıkların nasıl başladığını ve nasıl ilerlediğini anlamada kritik rol oynadığını belirterek “Bu veriler erken uyarı işaretlerini ortaya çıkarmak ve tedavilerin etkinliğini takip etmek için son derece güçlü.” dedi.